تعاریف و مفاهیم کلی مدیریت دانش  

جمع آوری : عباس صادقی پوریانی

داده : مجموعه ای از حقایق مجزا و عینی درباره وقایع ، شامل ارقام، اعداد، نمودارها و متون خام که به خودی خود معنی تولید نمی‌کنند.

اطلاعات: پیامی به صورت سند یا مخابره شنیداری یا دیداری که از خلاصه سازی، دسته بندی یا سازماندهی داده ها حاصل می‌شود.

دانش: آمیزه ای سیال از تجارب، ارزشها و اطلاعات زمینه و بینش تخصصی است که به طور بالقوه توانایی برای اقدامات و تصمیمات اثربخش می‌دهد.

حکمت : دربرگیرنده اصول و الگوهای اولیه برای فهم و یادگیری دانش مناسباست تا یک منظور خاص در بلند مدت یا مدت معین حاصل شود.

تعریف دانش:

 تعاریف زیادی برای دانش آورده شده است که دو مورد از مهمترین آنها تعریف تراگل و تعریف نوناکا می باشد :

بنابر تعریف تراگل دانش برابر است با :  ادراک + اطلاعات درمتن

بنابرتعریف نوناکا : دانش عبارت است از اعتقاد و باوری که منجر به افزایش بالقوه ی پدیده ها برای اقدامات و تصمیمات اثربخش می شود.

برخی افراد دانش را برابر با اطلاعات یا داده می دانند در حالیکه دانش شکل پردازش شده اطلاعات می باشد و بدون چنین تعاریفی مدیران دقیقا متوجه نمی شوند که به دنبال مدیریت چه چیزی هستند؟ و آیا اصولا چنین دانشی برای اعمال مدیریت دارند یا خیر؟

 

 ویژگی های جوهر دانش در منابع اسلامی.

   الف ) ریشه داشتن نور دانش در فطرت انسان

         احادیثی که دانش را سرشته در قلب می دانند و یا آن را نوری که خداوند به دل افاضه می کند تعبیر می نمایند. (العلم نور)

  ب) یکی بودن جوهر دانش

        به این مورد اشاره دارد که تمام دانش از یک نقطه شروع شده است. (العلم نقطه)

 ج) تفکیک ناپذیری حقیقت دانش از ایمان

       آیات و روایاتی که به این امر اشاره دارند که انسان نمی تواند عالم به مفهوم حقیقی دانش باشد اما مومن نباشد. (ایمان و دانش دو برادر همزادند که از هم جدا نمی شوند)

د) همراهی دانش با خشیت خدا

ه)اخلاق شایسته از برکات نور دانش

و)جداناپذیری جوهر دانش از عمل شایسته

انواع دانش و شکل دانش  از نگاه ویگ:

اشکال دانش :

-عمومی : دانش آشکار، ملموس و تسهیم شده ( وب سایتها و کتاب و ..)

 - دانش مشترک ( اختصاصی): دانش نزد دانشگران یک حوزه است ( اطلاعات تخصصی)

- دانش شخصی: کاملترین شکل دانش ، قابلیت دسترسی کم و پنهان و ناخودآگاه

انواع دانش عبارتند از:

- دانش واقعی: ناظر به داده ها و زنجیره های علی ، اندازه گیریها و متون قابل مشاهده و تایید است.

- دانش مفهومی: شامل سیستمها و مفاهیم ( مانند مفهوم سابق کار) و دیدگاهها ( مانند بازار سهام داغ) است.

- دانش انتظاری: قضاوتها، فرضیات  و انتظارات دانشگران مانند شهود، الهام، اولویتها و اکتشافاتی که در تصمیمات بهره می بریم.

- دانش روش شناختی: برای استدلال ، استراتژیها و روشها و فنون تصمیم است.

 

فرآیندهای تبدیل داده به اطلاعات

جمع آوری داده – طبقه بندی – مرتب ادغام – خلاصه سازی – ذخیره – بازیافت – توزیع داده

سرمایه فکری:

انسانی ، ارتباطی و ساختاری

مدیریت دانش:

تعریف اسوان از مدیریت دانش: مدیریت دانش، هرگونه فرایند یا عمل تولید، کسب، تسخیر، ترویج و جامعه‌پذیری و کاربرد آن‌ است، در هرجایی که دانش استقرار یابد، یادگیری و عملکرد سازمان را افزایش می‌دهد.

کویتز مدیریت‌ دانش را چنین تعریف می‌نماید: فرایندی که از آن طریق سازمان به ایجاد سرمایه حاصل از فکر و اندیشه‌ اعضاء و دارایی مبتنی بر دانش می‌پردازد.

مديريت دانش، رسيدن به اهداف سازمان با استفاده بهينه از دانش و يا توانايي يك سازمان در استفاده از سرمايه معنوي (تجربه و دانش فردي نزد هر فرد) و دانش دسته جمعي به منظور دستيابي به اهداف خود از طريق فرايندي شامل توليد دانش، تسهيم دانش و استفاده از آن به كمك فناوري است.

اصلي‌ترين اهداف مدیریت دانش عبارتند از:

تکرار نکردن تجارب دیگران، تهديد رقبا، آگاهي يافتن از اهميت دانش و كارامدي تكنولوژي مديريت دانش.

 

بزرگترين موانع مدیریت دانش:

عبارتند از: فرهنگ سازماني (فقدان اعتماد، ارتباطات و اشتراك دانش) و نيز فقدان آگاهي و درك و بصيرت درباره مديريت دانش
مهمترين عامل موفقيت: فرهنگ سازماني (افراد، اعتماد، اشتراك) است.

 

اساسي‌ترين چالش‌هاي مديريت دانش:

چالش اساسی توليد دانش نيست بلكه تصرف دانش و اشاعه آن است. براستي دانشي كه اشاعه داده نشود، ارزش بسيار محدودي براي سازمان دارد.
روش سنتي اشاعه و توليد دانش، گفت‌وگوهاي رو در رو بود، اما امروزه كه سازمان‌ها و شركت‌ها به سوي جهاني شدن حركت كرده و شكل مجازي پيدا مي‌كنند، روش‌هاي سنتي بسيار كند و غيرمؤثر هستند. بنابراين، لزوماً بايد از تكنولوژي براي گردش دانش سود جست.

مدل عمومی دانش در سازمان:

خلق دانش: فعالیتهایی مرتبط با ورود دانش به سیستم شامل توسعه، کشف و تسخیر دانش است.

حفظ و نگهداری دانش: فعالیتهایی برای ماندگار نمودن دانش در سازمان است. حافظه سازمانی و بهره گیری از دانش صریح و ضمنی

تبدیل و انتقال دانش: فعالیتهای در ارتباط با حریان دانش از یکی به دیگری یا بخشی به بخش دیگر است، ترجمه، تفسیر، تبدیل و تصفیه دانش

به کار گیری دانش: فعالیتهایی در ارتباط با اجرای دانش در فرآیندهای سازمانی است.

 

مدل (SECI)تبدیل دانش نوناکا و تاکوچی:

اجتماعی کردن( ضمنی به ضمنی) : تسهیم دانش به صورت تعاملات اجتماعی رو در رو ، کارآموزی، مربیگری، مباحث گروهی برای رسیدن به ایده جدید چون روز دانش ، کافه دانش  مشکل : عدم ثبت

بیرونی سازی( ضمنی به صریح): فرآیند ایجاد دانش جوهری که در آن دانش ضمنی به صریح تبدیل می شود و در شکلهای استعاره ای ، قیاسی، مفاهیم ، فرضیه و الگو طرح می گردد. مصاحبه ، ضبط ، بایگانی و بروز رسانی

ترکیب( صریح به صریح): تلفیق مجدد قطعات مجزای دانش صریح به شکل جدید ، گزارشها، تحلیل،چکیده ، پایگاه داده جدید

درونی سازی( صریح به ضمنی) : انتشار و تنیدن رفتار کسب شده جدیدو الگوهای ذهنی درک شده یا بازبینی شده جدید ، عمد تا از یادگیری از طریق عمل اتفاق می افتد. 

ديويد اسكايرم (1999)، يكي از نويسندگان معتبر حوزه مديريت دانش، مي‌گويد بيشتر برنامه‌هاي مديريت :دانش، بر هفت مرحله استراتژيك ذيل تمركز دارند

دانش مشتري: حياتي‌ترين دانش در بيشتر سازمان‌ها
- دانش در فرايندها: به‌كارگيري بهترين دانسته‌ها در حال انجام دادن وظايف
- دانش در محصولات و خدمات: راه‌حل‌هاي هوشمندانه براساس نيازهاي مشتريان
- دانش افراد: پرورش و كنترل قدرت ذهني كه ارزشمندترين سرمايه است.
- حافظه سازماني: اتصال به دروس گذشته يا هر جاي ديگري در سازمان
- دانش در ارتباطات: دانش فردي عميق كه همكاري موفقيت‌آميز را پشتيباني مي‌كند.
- دارايي‌هاي دانش: اندازه‌گيري و مديريت سرمايه فكري شما

 

كونيگ، در مقاله خود با عنوان «آموزش مديريت دانش» 4 عنصر اساسي مؤثر در برنامه آموزشي مديريت دانش را معرفي كرده است.

تكنولوژي اطلاعات و كاربردهاي آن
- فرهنگ سازماني
- مباني مديريت دانش
- مباني اقتصاد و تجارت

مدل بویسات سه بعدی است:

 

 

بعد کد شده یا کد نشده به معنی مدون یا تدوین نشده؛

بعد عینی یا انتزاعی؛

بعد کم شدنی یا کم نشدنی

مدل پایه‌های ساختمان مدیریت دانش

 

اهداف چهارگانه چرخه مدیریت دانش .

الف ) چرخه مدیریت دانش برای اجرا و ارزش گذاری در دنیای واقعی بکار می رود.

ب ) جامعیت آنها بر اساس مراحل مختلف ادبیات مدیریت دانش است.

ج ) دربرگیرنده جزییات فرایندهای مدیریت دانش در هر مرحله است.

د ) به دنبال ایجاد فرآیند دایره ای مستمر از فرایندهای مدیریت دانش است.

عوامل زمینه ای و زیر ساختهای استقرار مدیریت دانش:

- عوامل فرهنگ سازمانی : مولفه های مشارکت در تصمیم گیری ، حس تعلق سازمانی ، حمایت مدیریت و تناسب مدیریت دانش

- ساختار و قوانین: دارای مولفه های ساختار سازمانی (نظام انگیزشی ، بوروکراسی اداری و نظام ارتقا سازمانی )در فرآیندهای کاری و قوانین و مقررات است

- فناوری اطلاعات : دارای مولفه های سیستمهای اطلاعاتی ، فرآیندهای کسب اطلاعات و مدیریت فناوری اطلاعات است .

یادگیری تک حلقه ای و دو حلقه ای:

یاد گیری تک حلقه ای : صرفا استفاده از الگوهای ذهنی زیر بنایی، بدون تامل برای تصمیم یا راه حل مسئله است .

یاد گیری دو حلقه ای : در برخی موارد افراد یا گروهها شروع به تردید در پیش فرض های اولیه و الگوهای زیر بنایی تصمیم نموده و تغییر در الگوهای ذهنی مشترک به وقوع می پیوند.

مولفه های یک راهبرد  مدیریت دانش مناسب :

استراتژی دانش برای پرکردن فاصله دانش موجود و دانش مورد نیاز است و

-دارای راهبرد و اهداف تفصیلی کسب و کار ( محصولات ، مشتریان هدف ، چشم انداز و ماموریت و ...)

-دارای شرح موضوعات مبتنی بر دانش کسب و کار( نیاز به همکاری، نوآوری و...)

-فهرست منابع دانشی و سرمایه های در دسترس ( دانش ، سرمایه اجتماعی و زیر ساختها)

- تحلیل شکاف که آنچه با دانش شناخته شده و مصنوعات دانشی انجام شود راشرح داده و پروژ های دارای بازدهی و ارزش بالا را فهرست می نماید.

 

راهبرد تکنوکراتیک در تدوین دانش:

دانش از شخصی که در آن نقش داشته استخراج و سپس به منظور استفاده مجدد، به صورت صریح و آشکار تدوین و پس از اطمینان از ارزشمندی دانش و پالایش آن به شکلی کاربر پسند باشد ، در یک پایگاه حاوی رکوردهای دانشی به نام مخزن دانش ذخیره شود.

رکوردهای دانش به گونه ای در مخزن دانش قالب بندی و ویرایش می شوند که مستقل از فرد دارنده آن باشد و برای همه کاربران و افراد گروه هم کارکرد( دارای پیش زمینه مشترک در حیطه کاری خود )  قابل درک و فهم داشته باشد .

 

مدل چهار خانه بات را در استراتژی های مدیریت دانش:

 مدل استراتژی دکتر زاک سه گروه دانش و تاثیر آنها در عرصه رقابت یک سازمان:

دانش پایه : حداقل میزان سطح دانشی مورد نیاز کسب و کار است تاثیر آن ، باقی نماندن سازمان برای طولانی مدت در عرصه رقابت است .

دانش پیشرفته : دانشی است است تخصصی با تفاوت از رقبا  که باعث تمایز از رقبا در عرصه رقابت است و سازمان به پشتوانه آن در عرصه باقی می ماند.

دانش نوآورانه : دانشی است توانمند ساز برای تاثیر یک سازمان بر قواعد موجود کسب و کار و تغییر آن در مواردی . این دانش در عرصه رقابت سازمان را قادر به راهبری و هدایت صنعت و رقبایش می کند.

سه بعد اثر گذار در استراتژی مدیریت دانش کستن ( مکعب کستن) و مولفه های آن:

بعد اول : دامنه دانش و مولفه های آن متمرکز یا وسیع هستند.

بعد دوم : جهت گیری سازمان در جستجوی توسعه دانش دارای دو مولفه فعال یا غیر فعال است .

بعد سوم : قلمرو انباشت دانش که دارای مولفه های از افراد تا فناوری است .

 

شبکه و در شبکه جریان اطلاعات و دانش:

شبکه : گروهی از افراد یا سازمانهاکه داوطلبانه به تبادل اطلاعات یا کاربرد فعالیت مشترک می پردازند و خود را در راستای این اهداف به گونه ای سازمان می دهند که فرد یا سازمان استقلال و تمایت خود را حفظ کند.

جریان اطلاعات و دانش : فرآیندی که در طول آن اطلاعات از منبع تولید کننده  به مصرف کننده منتقل می شوند.

انواع آن جریان اطلاعات افقی ( اعضا هم ارز) جریان اطلاعات عمودی ( اعضا دارای روابط سلسله مراتبی ) و جریان شعاعی اطلاعات ( از مرکز به پیرامون ) است .

 

4 مورد از تفاوتهای مدیریت دانش  سنتی و مدیریت دانش 2 :

 در مدیریت سنتی تمرکز بر استقلال سازمانی و در مدیریت دانش 2 تمرکز بر شبکه و کار گروهی است .

در سنتی انتشار کنترل شده و در مدیریت دانش 2 انتشار بدون محدودیت و جمعی ست .

در ستنی فرآیندهای مدیریت دانش فردی است و در دانش 2 گروهی است .

در سنتی محتوا جزیره ای و در دانش 2 محتوی دارای سطح دسترسی است .

در سنتی مدیریت دانش کار اضافه افراد است و در مدیریت دانش 2 کار ثابت افراد سازمان می باشد.

در سنتی پایگاه داده متمرکز داریم و در مدیریت دانش 2 پایگاههای مرتبط بهم وجود دارد.

در سنتی زمان تولید دانش ممکن است به هنگام نباشد .